Książki
Podręczniki
Szkoła i biuro
Gry
Zabawki
Czy wiesz, co łączy Baracka Obamę, Donalda Tuska, Taylor Swift i Brada Pitta? Każdy z nich uwielbia grać w Scrabble! Tak, ta prosta gra nie bez powodu od lat, a dokładnie od około 1948 roku, zaliczana jest do najpopularniejszych planszówek na świecie. Co ciekawe, ma ona również swoje święto. Z okazji Światowego Dnia Scrabble, który przypada 13 kwietnia w dzień urodzin wynalazcy gry, postanowiliśmy przyjrzeć się jej historii i fenomenowi. Jeśli masz ochotę poznać co nieco ciekawostek na temat Scrabble, a przy okazji zabłysnąć swoją wiedzą wśród znajomych, koniecznie czytaj dalej.
Historia gry Scrabble - kto wymyślił popularną grę?
Kiedy spojrzymy wstecz do roku 1946, z pewnością wszyscy z nas powiedzą, że to pierwszy rok po zakończeniu II wojny światowej i czas powolnego odbudowywania Europy po zniszczeniach. Jednocześnie w tamtych czasach, głównie w USA, powstało kilka znaczących wynalazków, jak np. elektroniczna maszyna licząca ENIAC czyli pierwszy elektroniczny komputer, ekspres do kawy, polaroid czy kolorowa telewizja. Ale to nie wszystko. Właśnie w 1946 roku w sklepach pojawiła się gra Lexiko czyli wcześniejsza nazwa gry Scrabble.
Co prawda nie był to rok jej powstania, ponieważ architekt Alfred Butts skonstruował ją w 1931 roku. Niestety ówczesne wytwórnie gier planszowych nie dostrzegły potencjału Scrabble, czego później z pewnością bardzo żałowały. Planszówka weszła na rynek dopiero po 15 latach jako oferta spółki Buttsa i Jamesa Brunota, projektanta gier. Brunot kupił prawa do produkcji gry Scrabble, dlatego często można znaleźć informację, że jest on twórcą tej słownej planszówki. Warto dodać, że pierwsze jej egzemplarze projektant wykonywał własnoręcznie wraz ze swoją żoną Helen w domu w Newtown w Connecticut w ilości 200 egzemplarzy tygodniowo. Z kolei pan Butts jako wynalazca zachował prawa patentowe i oczywiście zarabiał na tantiemach od sprzedaży.
Na samym początku niestety James Brunot ponosił spore straty, ponieważ zainteresowanie grą Lexiko nie było tak duże, jak się spodziewał. Wszystko miało się jednak zmienić. Już wkrótce popyt przerósł możliwości produkcyjne – przypomnijmy, że gra była produkowana ręcznie (!). W 1948 roku prawa do niej kupiła firma firma Selchow & Righter, która mogła pozwolić sobie na masową produkcję i zmieniła jej nazwę na Scrabble. Co ciekawe, była to jedna z tych wytwórni, która kilka lat wcześniej odmówiła współpracy z panem Buttsem, ponieważ uznała jego projekt za nudny. W pierwszych latach pomysłodawca zarabiał 5 centów od każdego sprzedanego egzemplarza, a kiedy jego prawa autorskie wygasły w 1974 roku, na jego konto wpływało 50 tysięcy dolarów rocznie. W ramach ciekawostki dodamy, że w 1931 roku, kiedy wymyślił grę, był bezrobotny. Z pewnością nie przypuszczał, że jego sytuacja materialna zmieni się tak diametralnie na przestrzeni lat.
Jak grać w Scrabble?
Jeśli potrzebujesz krótkiego wprowadzenia w zasady gry w Scrabble, jesteś w dobrym miejscu. Otóż po pierwsze, potrzebujesz mieć przynajmniej jednego partnera do rozgrywki. Ale nie może być Was więcej niż cztery osoby, ponieważ w opakowaniu znajdują się cztery stojaki na litery. Każdy gracz musi wylosować z woreczka z literami (98 płytek z literami + 2 gładkie płytki – gracz może pod nie podstawić dowolną literę) siedem płytek. Wylosowane literki należy umieścić na swoim stojaku tak, by nie były one widoczne dla pozostałych graczy. Na płytkach oprócz litery znajduje się także przypisana jej punktacja. A potem już dzieje się gra, czyli każdy z uczestników rozgrywki układa słowa z liter, którymi dysponuje. Na planszy powstaje więc swego rodzaju krzyżówka.
Pierwsze słowo na początku gry musi być umieszczone na środku. Natomiast kolejne muszą być tak dokładane, by krzyżować się z pierwszym w ten sposób, że zawierają jedną literę, która już znajduje się na planszy. Trzeba pamiętać, że układamy słowa istniejące w danym języku. Pamiętasz odcinek z „Przyjaciół”, kiedy Monica i Rachel przegrały mieszkanie, ponieważ Rachel na pytanie, kim z zawodu jest Chandler, użyła słowa „transponster”? Do dziś słyszymy w głowach przerażony głos Monici„That’s not even a word!!!”. Jeśli ułożysz więc nieistniejące słowo, mieszkania raczej nie przegrasz, ale punktu na pewno nie zdobędziesz. Natomiast kiedy z Twoich liter powstanie istniejący wyraz, otrzymasz punkty w zależności od tego, jak punktowane są litery. Wracając jeszcze na chwilkę do historii, warto wiedzieć, że punktacja nie jest przypadkowa. Pan Butts wartości punktowe każdej litery obliczył, kierując się częstotliwością występowania liter na stronie tytułowej New York Timesa. Dodatkowo niektóre pola z planszy są bonusowo punktowane, więc szczególnie warto w tych miejscach układać swoje słowa.
Kto wygrywa? Oczywiście gracz, który zbierze jak najwięcej punktów.
Dlaczego warto grać w Scrabble?
W 1993 roku czyli niecałe 50 lat od premiery gry Scrabble, w roku kiedy zmarł jej twórca Alfred Butts, sprzedało się jej ponad 100 milionów egzemplarzy. Taki wynik z pewnością musi o czymś świadczyć – a mianowicie o tym, że wszyscy kochają grać w Scrabble! Postanowiliśmy więc wziąć pod lupę powody, dla których warto mieć egzemplarz tej słownej planszówki w swoim domu.
Zacznijmy od powodów rozrywkowych. Czy znasz takie gry, do których instrukcja jest tak długa i skomplikowana, że zanim zaczniesz grać ze znajomymi, mija mnóstwo czasu i powoli każdemu się odechciewa? To trochę tak jak z wybieraniem filmu na Netflixie, kiedy decyzyjne procesy zabierają całą radość ze wspólnie spędzanego czasu. Z grą Scrabble nie ma takich problemów. Zasady są tak proste i łatwe do nauczenia, że wystarczy tylko wyjąć planszę na stół i zacząć grać. To idealna propozycja na imprezy ze znajomymi, kameralne spotkania w grupie przyjaciół czy przytulne wieczory z ukochanym/ukochaną.
Ale to w końcu gra nie tylko dla dorosłych, więc sprawdzi się również podczas rodzinnych spotkań przy stole. Z tego względu, że jest to gra słowna, umiejętność czytania i pisania jest wymagana, dlatego Scrabble w większości polecane są dla dzieci w wieku szkolnym mniej więcej od 10. roku życia. Chociaż nie jest to regułą, ponieważ producenci gier tworzą również zestawy adresowane już do młodszych grup wiekowych, ale o tym opowiemy za chwilę.
Jak to w Scrabblach bywa, im dalej w las, tym lepsza zabawa. Kiedy każdemu graczowi kończą się „dobre” litery, szczególnie samogłoski, tworzenie słów na planszy potrafi być naprawdę trudne! W tym momencie potrzeba uruchomić wyobraźnię, pamięć, spostrzegawczość i wykazać się ogromną kreatywnością, by nie wypaść z gry. Trudno więc nam wskazać lepszy trening umysłu. Jeśli potrzebujesz pobudzić swoje neurony do pracy, leć szybko po Scrabble i znajdź partnera do wspólnej partyjki słownej.
Przyjrzyjmy się również, jakie korzyści przynosi gra w Scrabble dzieciom. Skoro jest to planszówka słowna, oczywiste jest, że ułatwia rozwój słownictwa i poszerza kompetencje językowe. Konieczność wymyślania słów z podanych liter przyczynia się do tego, że najmłodsi utrwalają zasady pisowni i ortografii. Chociaż mówimy tu o zdecydowanie edukacyjnym i wspierającym rozwój poznawczy aspekcie gry, to trzeba jednak pamiętać, że dzieje się to w atmosferze dobrej zabawy. Jako rodzice, opiekunowie czy nauczyciele, zachęcając dzieci do gry w Scrabble, możemy cieszyć się, że poniekąd angażują się one w edukacyjne zajęcie, natomiast najmłodsi niekoniecznie będą odbierać w ten sposób rozgrywkę. Dla nich to w końcu odpoczynek od nudnej nauki.
Na koniec warto wspomnieć, że gra w Scrabble może też uczyć dzieci zdrowej rywalizacji. Każdy rodzic dobrze zna z doświadczenia, jak trudno kilkulatkom jest radzić sobie z przegraną. Zachęcanie do regularnych rozgrywek w przyjaznym rodzinnym gronie możemy pomóc im akceptować sytuację przegranej i zrozumieć, że czasami wiele zależy od czynników losowych (np. „dobre” litery, z których łatwiej ułożyć słowa, czy wysokość ich punktowania). A na pewno przegrana nie świadczy o tym, że powinniśmy źle się czuć. W końcu w każdej rozgrywce – niezależnie od tego, czy wygramy czy przegramy, liczy się dobra zabawa!
Scrabble dla dzieci i dorosłych
Tak jak wspominaliśmy już w poprzednim akapicie, gra Scrabble adresowana jest do dzieci przynajmniej od 10. roku życia. Zazwyczaj uczniowie 4 klasy powinni mieć opanowaną na takim poziomie umiejętność czytania i pisania, by być w stanie zaangażować się w rozgrywkę słowną. Chociaż dla wielu może być to wciąż dużym wyzwaniem. Jeśli postanowimy więc zagrać z młodszymi graczami, warto mieć na uwadze ich poziom znajomości słownictwa.
Obecnie w ofercie sklepów możemy znaleźć grę Scrabble przystosowaną dla dzieci już od 6. roku życia. Tzw. Scrabble Junior posługują się słowami oraz obrazkami, dzięki czemu nie wymagają od małych uczestników gry dużych kompetencji językowych. Taka wersja popularnej planszówki pomaga już zerówkowiczom zwiększać zasób słownictwa i ćwiczyć posługiwanie się językiem. Małym miłośnikom świata Disneya polecamy także wersję z postaciami z bajek. Scrabble Junior Disney zapewniają świetną zabawę, przy okazji towarzysząc w procesie nauki pisania i nowego słownictwa.
Natomiast dla starszych graczy polecamy nie tylko klasyczną wersję gry Scrabble. Nastolatków a także dorosłych z pewnością ucieszy edycja specjalna Scrabble Harry Potter albo edycja specjalna Scrabble Star Wars. Jeśli więc masz ochotę użyć magicznych słów albo przenieść się w odległą galaktykę Gwiezdnych Wojen, nic nie stoi na przeszkodzie.
