Afera "MOCR-Trust" 1921-1927

Działalność sowieckich służb specjalnych, wokół których narosło wiele legend, wzbudza-pomimo ograniczeń wynikających z braku szerszego dostępu do archiwów rosyjskich - duże zainteresowanie wśród historyków i wszelkiego rodzaju ekspertów. Jest to przede wszystkim spowodowane tym, iż niewątpliwie należały one do grona najlepszych, a co za tym idzie – najbardziej niebezpiecznych organów wywiadu i kontrwywiadu na świecie. Wiele operacji, które zostały przez nie przeprowadzone, ze względu na użyte mechanizmy i narzędzia, na trwałe weszło do kanonów sztuki służb specjalnych. Szczególne miejsce w pracy kontrwywiadu ZSRS zajmuje przeprowadzona z dużym rozmachem afera „MOCR-Trust”. Jak wynika z dotychczasowych ustaleń, była ona prowadzona przez około siedem lat i doprowadziła do rozbicia rosyjskiej „białej emigracji” oraz do likwidacji na pewien czas struktur wywiadów strategicznych: Polski, Francji, Wielkiej Brytanii, Finlandii, Łotwy i Estonii, które działały na kierunku sowieckim.
Dlatego dobrze się stało, że dr hab. Andrzej Krzak podjął się udanej próby rekonstrukcji tej jednej z najważniejszych operacji dezinformacyjnych, przedstawiając jej przebieg w szerszym kontekście, a także w odniesieniu do innych, mniej znanych afer inspiracyjnych służb specjalnych Związku Sowieckiego. (...)
Autor w sposób kompetentny i interesujący, z dużą swobodą oraz szeroką znajomością problematyki służb specjalnych ZSRS okresu międzywojennego wprowadza czytelnika w świat tajnych operacji sowieckich. Nie będzie truizmem stwierdzenie, że były to działania niezwykle złożone, których skutki odczuwalne są do naszych czasów i mają niewątpliwie istotny wpływ na współczesne operacje zarówno kontrwywiadu, jak i wywiadu Federacji Rosyjskiej.

Prof. dr hab. Piotr Kołakowski